ความสุขไม่ได้ขึ้นอยู่กับความต้องการและความไม่ต้องการ
ความสุขไม่ได้ขึ้นอยู่กับความต้องการและความไม่ต้องการ
แท้จริงแล้ว ความต้องการนั้นมีอำนาจบั่นทอนความสุข
และความไม่ต้องการนั้นมีพลังปิดกั้นความสุข
ขณะที่ต้องการหรือไม่ต้องการสิ่งใด ความสุขจะหลบไปชั่วขณะไม่ปรากฏที่ใจ
หากไม่รีบคลี่คลายสู่ภาวะอันควร ความสุขอาจจะหายไปเลย
ดังนั้น หากมีความต้องการหรือความไม่ต้องการ ต้องรีบบริหารใจโดยด่วน
ความต้องการของมนุษย์มีหลายชั้น คือ
• ความต้องการที่จินตนาการผสมแต่งต่อ
• ความต้องการที่ตลาดโน้มน้าว
• ความต้องการที่สังคมยัดเยียดให้
• ความต้องการที่ตนปรารถนา
• ความต้องการตามธรรมชาติ
ความต้องการเหล่านี้ทุกชั้นสามารถแตกตัวได้ไม่รู้จบ
ความต้องการของมนุษย์และสังคมมนุษย์เพิ่มขึ้นทุกปี ทุกยุค ไม่เคยลดลง มีแต่เพิ่มขึ้น
ความต้องการจึงมีธรรมชาติขยายพันธุ์ไม่สิ้นสุด
การวิ่งตามความต้องการจึงไม่เคยจบหรือสำเร็จบริบูรณ์
ทั้งนี้ไม่ว่ามนุษย์คนใดในโลก หรือพระเจ้าองค์ใดในสวรรค์
ชีวิตที่โลดแล่นตามความต้องการจึงเป็นชีวิตที่ลอยละล่องอยู่บนริ้วคลื่นแห่งปรารถนาที่ไม่มีวันจบสิ้น
การกลั่นกรองความต้องการ
แท้จริงแล้ว ในบรรดาความต้องการทั้งหมดที่เกิดขึ้นต่อเนื่องทุกวันนั้น
มีเพียงไม่กี่ความต้องการที่มีคุณสมบัติควรค่าแก่การพิจารณาปฏิบัติตาม
ความต้องการที่ควรดำเนินตามคือ
• ความต้องการที่ยังคุณค่าให้เกิดแก่ตนเองและคนอื่นจริง
• ความต้องการที่ยังประโยชน์ทั้งปัจจุบันและอนาคต
• ความต้องการที่ไม่นำผลร้ายใด ๆ ต่อเนื่องตามมาแม้นหากมีอยู่ ก็อยู่ในวิสัยที่ควบคุมได้
• ความต้องการที่มีความเป็นไปได้จริง
• ความต้องการที่เหมาะสมกับกาลเวลาและสถานการณ์
• ความต้องการที่ไม่ทำให้สูญเสียความสุขปัจจุบันและความสุขในอนาคต
ต่อไปนี้เมื่อมีความต้องการใด จงเอามาตรเหล่านี้ไปกลั่นกรองดูเถิด
จะพบว่าในบรรดาความต้องการทั้งหมดที่ปรากฏต่อชีวิต
และที่สังคมยัดเยียดให้ มีให้ถึง 5 เปอร์เซ็นต์ที่ควรดำเนินตาม
คนที่จะประสบความสำเร็จสุขได้ต้องไม่วิ่งตามความต้องการสะเปะสะปะ
ไม่ว่าจะเป็นของตนหรือของคนอื่นแต่ต้องกลั่นกรองเฟ้นหาความต้องการที่ดีจริง
คุ้มค่าจริงอย่างแม่น ๆ ไม่กี่อย่าง แล้วทุ่มเททำจริง ๆ จัง ๆ ก็จะประสบความสำเร็จได้
ส่วนคนที่ปรนเปรอความต้องการอันไม่รู้จบทั้งของตนหรือของคนอื่น
คือข้าทาสผู้วิ่งตามกระแสอารมณ์และปรารถนาที่ในที่สุดก็ไม่รู้ว่าพาไปไหนกัน
เพราะมนุษย์เกือบทั้งโลกวิ่งตามความต้องการกันอย่างไม่ได้ประเมินผลสุดท้าย ณ ปลายทางเลย
ดังนั้น อยากมีความสุข อย่าวิ่งตามความต้องการอันไม่รู้จบ
ไม่ว่าของตนหรือของคนอื่น แต่จงกลั่นกรองเลือกเฟ้นให้แม่น ๆ
และทำให้เหมาะ ๆ ก็จักสำเร็จได้จริง
ความไม่ต้องการ
ในขณะที่ความต้องการนำไปสู่ความเพ้อเจ้อและไม่คุ้มค่า
ความไม่ต้องการก็นำไปสู่ความคับแคบและไร้ค่า ได้เช่นกัน
ความไม่ต้องการเกิดจากหลายสาเหตุ ได้แก่
• ปัญญาเห็นความไม่คุ้มค่า จึงไม่ต้องการ
• ขี้เกียจ จึงไม่ต้องการ
• กลัว จึงไม่ต้องการ
• เคยเสียใจ จึงไม่ต้องการ
• ถูกเสี้ยมสอนผิด ๆ หรือได้ข้อมูลผิด ๆ จึงไม่ต้องการ
• ถูกตีกรอบปิดกั้นห้ามปรามจึงไม่ต้องการ
จะเห็นได้ว่า เหตุแห่งความไม่ต้องการหลายประการทีเดียวที่เป็นกิเลสหรืออวิชชา
มีเพียงความไม่ต้องการจากเหตุแห่งปัญญาประเมินผลแจ้งชัด
ในความคุ้มค่าตลอดสายแล้วเท่านั้นที่ควรนำมาพิจารณา
ดังนั้น เมื่อมีความไม่ต้องการเกิดขึ้น จงวิเคราะห์เสียก่อนว่าความไม่ต้องการนี้มาจากสาเหตุใด
หากเป็นความไม่ต้องการจากกิเลสหรืออวิชชา ก็จงขจัดความไม่ต้องการนั้นออกไป
เพราะไม่เช่นนั้น ความไม่ต้องการเหล่านั้นจะบีบชีวิตจิตใจให้คับแคบ
จนอาจต้องขุดรูอยู่อย่างขลาดกลัวในที่สุด
เมื่อชีวิตลอยคออยู่กลางสมุทรแห่งโลกที่ปรุงแต่งความต้องการตลอดเวลา
อยู่ ๆ จะบอกว่าฉันไม่ต้องการอะไรเลยก็จะจมน้ำตายเสียก่อน
คือถูกความจำเป็นบีบรัดและระบบรอบด้านท่วมทับเอาได้
ดังนั้น อย่างน้อยที่สุดก็ต้องมีความต้องการที่จะออกจากระบบทั้งหลายที่เห็นว่าไร้สาระ
ต้องการอย่างกลางก็พึงต้องการสรรหาสาระเพื่อพัฒนาชีวิตจิตใจให้สูงยิ่ง ๆ ขึ้นไป
หากต้องการอย่างมาก ก็ต้องการบริหารคุณค่าให้เกิดประโยชน์สุขสูงสุดที่เป็นไปได้ตามกำลัง
เพราะต้องการจึงมีการใคร่ครวญหาทาง
เพราะปัญญาใคร่ครวญจึงเกิดความรู้
เพราะความรู้ จึงเกิดการตกลงใจ
เพราะการตัดสินใจ จึงเกิดการกระทำ
เพราะการกระทำ จึงเกิดการพัฒนา
เพราะการพัฒนา จึงเกิดความสำเร็จ
เพราะความสำเร็จ จึงมีสิทธิ์เสวยผลอันคือประโยชน์สุขที่ยิ่ง
ความต้องการที่แม่นยำและชอบธรรมจึงคือปฐมบทแห่งความสำเร็จทั้งหลายในโลก
ดังนั้น อย่าปิดประตูชีวิตไว้ในกรงแห่งความไม่ต้องการตลอดไป ชีวิตจะเฉาตาย
สรุป
ด้วยเหตุนี้ อย่าขังตนไว้ในคุกความไม่ต้องการทั้งของตนและของใคร ๆ
โดยไม่ได้พิจารณา จะติดกับดับวิภวตัณหา กระนั้นการพลัดเข้าไปสู่กระแสความต้องการไม่รู้จบ
ก็จะหลุดเข้าสู่ทะเลแห่งภวตัณหาอันเสี่ยงภัย เหนื่อยยาก และไม่คุ้มค่า
ลองประเมินเข้าไปในชีวิตจริงดู การมีในสิ่งที่ไม่ควรมีล้วนนำมาซึ่งความเหนื่อยมา
เดือดร้อน ทุกข์ระทม และการไม่มีในสิ่งที่ควรมีก็นำมาซึ่งความอัตคัด ฝืดเคือง แห้งแล้ง ทุกข์ระทวย
ด้วยเหตุนี้ การทำในสิ่งที่ไม่ควรทำ จึงเป็นความผิด
และการไม่ทำในสิ่งที่ควรทำ จึงเป็นความพลาด
หากไม่อยากให้ชีวิตผิดพลาด ต้องกลั่นกรองความต้องการให้ดี
จนเหลือแต่ความต้องการที่น้อย ๆ และแม่น ๆ หาไม่จะเป็นชีวิตดักแด้
เริ่มต้นใหม่ไม่รู้จบกับความต้องการที่ไม่รู้สิ้น
และอย่าเหวี่ยงจนตกขอบไปติดคุกตามความไม่ต้องการเพราะจะทำให้ชีวิตดักดาน
ไม่พัฒนา เพราะเมื่อความไม่ต้องการครอบงำแล้ว อะไรที่ควรคิดก็จะไม่คิด
อะไรที่ควรทำก็จะไม่ทำ อะไรที่ต้องการเพียรก็จะไม่เพียร ก็จะสูญพันธุ์ไปแบบไดโนเสาร์อย่างไร้ค่า
ภาวะที่ดีที่สุดคือปลดปล่อยจิตใจให้เป็นอิสระทั้งจากความต้องการและความไม่ต้องการก่อน
เมื่อใจเป็นอิสระแล้ว ปัญญาจะกว้างใหญ่มาก
แล้วใช้ปัญญาไร้ขอบเขตกอปรจิตใจอิสระนั้นวินิจฉัยโอกาสและข้อจำกัด
รวมทั้งผลต่อเนื่องรอบด้านอย่างตรงไปตรงมา เมื่อเห็นชัดแจ้งดีแล้ว จึงตัดสินใจอย่างแม่นยำ
จำไว้ว่า คนประสบความสำเร็จ ไม่ใช่คนทำมากหรือทำน้อย แต่คือคนที่ทำพอดี ๆ อย่างแม่นยำเท่านั้น
