ตมสูตร ว่าด้วยบุคคลในโลก 4 จำพวก
ตมสูตร ว่าด้วยบุคคลในโลก ๔ จำพวก
[๘๕] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๔ จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก
บุคคล ๔ จำพวกคือใคร คือ
ตโม ตมปรายโน บุคคลมืดมาแล้ว มีมืดไปภายหน้า
ตโม โชติปรายโน บุคคลมืดมาแล้ว มีสว่างไปภายหน้า
โชติ ตมปรายโน บุคคลสว่างมาแล้ว มีมืดไปภายหน้า
โชติ โชติปรายโน บุคคลสว่างมาแล้ว มีสว่างไปภายหน้า
บุคคลมืดมาแล้ว มีมืดไปภายหน้าเป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้เกิดในตระกูลต่ำ คือ ตระกูลจัณฑาลก็ดี ตระกูลช่างสานก็ดี ตระกูลพรานก็ดี ตระกูลช่างหนังก็ดี ตระกูลคนรับจ้างเทขยะก็ดี ทั้งยากจนขัดสน ข้าวน้ำของกิน เป็นอยู่อย่างแร้นแค้น หาอาหารและเครื่องนุ่งห่มได้โดย
ฝืดเคือง ซ้ำเป็นคนขี้ริ้วขี้เหร่ เตี้ยแคระ มากไปด้วยโรค ตาบอดบ้าง เป็นง่อยบ้าง กระจอกบ้าง เปลี้ยบ้าง ไม่ใคร่ได้ข้าวน้ำผ้ายวดยาน ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่ และเครื่องประทีป บุคคลนั้นยังประพฤติทุจริตด้วยกาย วาจา ใจ ครั้นประพฤติทุจริตด้วยกาย วาจา ใจ
แล้ว กายแตกตายไปย่อมเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก อย่างนี้แล บุคคลมืดมาแล้ว มีมืดไปภายหน้า
บุคคลมืดแล้ว มีสว่างไปภายหน้าเป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ เกิดในตระกูลต่ำ คือตระกูลจัณฑาลก็ดี ฯลฯ ที่นอน ที่อยู่ และเครื่องประทีป บุคคลนั้นประพฤติสุจริตด้วยกาย วาจา ใจ ครั้นประพฤติสุจริตด้วยกาย วาจา ใจแล้ว กายแตกตายไปย่อมเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์อย่างนี้แล บุคคลมืดมาแล้ว มีสว่างไปภายหน้า
บุคคลสว่างมาแล้ว มีมืดไปภายหน้าเป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้เกิดในตระกูลสูง คือตระกูลกษัตริยมหาศาลก็ดี ตระกูลพราหมณมหาศาล
ก็ดี ตระกูลคฤหบดีมหาสาลก็ดี มั่งคั่ง มีทรัพย์มาก มีโภคะมาก มีเงินทอง มีข้าวของเครื่องใช้ มีทรัพย์ธัญชาติเป็นอันมาก ทั้งมีรูปร่างสะสวยเจริญตาเจริญใจ ประกอบด้วยผิวพรรณงดงามยิ่งนัก เป็นผู้มีปกติได้ข้าวน้ำ ผ้า ยวดยาน ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่ และเครื่องประทีป บุคคลนั้นประพฤติทุจริตด้วยกาย วาจา ใจ ครั้นประพฤติทุจริตด้วยกาย วาจา ใจแล้ว กายแตกตายไปย่อมเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก อย่างนี้แล บุคคลสว่างมาแล้วมีมืดไปภายหน้า
บุคคลสว่างมาแล้ว มีสว่างไปภายหน้าเป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้เกิดในตระกูลสูง คือตระกูลกษัตริยมหาศาล ฯลฯ บุคคลนั้นประพฤติสุจริตด้วยกาย วาจา ใจ ครั้นประพฤติสุจริตด้วยกาย วาจา ใจแล้ว กายแตกตายไปย่อมเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ อย่างนี้แล บุคคลสว่างมาแล้วมีสว่างไปภายหน้า
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๔ จำพวกนี้แลมีปรากฏอยู่ในโลก
จบตมสูตรที่ ๕
1. มืดมาสว่างไป หมายถึง คนที่เกิดในตระกูลต่ำเช่น ขอทาน คนจน แต่เขาเป็นคนดี รักษาศีล เจริญกุศลทุกอย่าง ตายไปเขาก็ไปเกิดในสุคติภูมิ
2. มืดมามืดไป หมายถึง คนที่เกิดมาในตระกูลต่ำ หรือพิการ แล้วเขาก็ยังเป็นคนทุศีล ตายไปก็ไปเกิดในอบายภูมิ
3. สว่างมามืดไป หมายถึง คนที่เกิดในตระกูลสูง คนรวย แต่เขาเป็นคนทุศีล ตายไปก็เกิดในอบายภูมิ
4. สว่างมาสว่างไป หมายถึง คนที่เกิดในตระกูลสูง ไม่พิการตั้งแต่กำเนิด แล้วเขาก็ให้ทาน รักษาศีล ประพฤติดี ทางกาย ทางวาจา ตายไปก็เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์
